Co to jest autyzm? Światowy Dzień Autyzmu

2 kwietnia obchodzimy Światowy Dzień Autyzmu.

To właśnie w tym dniu, w większym stopniu chcemy szerzyć wiedze na ten temat i przede wszystkim solidaryzować się z autystycznymi osobami i ich bliskimi. Zaburzenie to uznawane jest za jedno z najcięższych zaburzeń rozwojowych u dzieci.

Diagnostyka na ten temat pokazuje, że mamy do czynienia ze zwiększoną liczbą osób, które dotyka autyzm.
By lepiej zrozumieć autyzm, jego przebieg i rozwój zapytaliśmy w tej kwestii psycholog Joannę Stachnik, która na co dzień pracuje z osobami autystycznymi.

Czym jest autyzm?

Jak wygląda proces rozpoznawania, zdiagnozowania autyzmu?

Autyzm to zaburzenie o charakterze neurologicznym, które charakteryzuje się trudnościami w relacjach z ludźmi, komunikacji oraz powtarzalnymi i stereotypowymi zachowaniami. Objawy można zaobserwować już w pierwszych latach życia, choć nie zawsze są one od razu utożsamiane właśnie z tym zaburzeniem. Zwykle widoczne są przed 3 rokiem życia.
Psycholog Joanna Stachnik zwraca uwagę na to, iż diagnoza autyzmu stawiana jest na podstawie obserwacji zachowania w trzech sferach: interakcji społecznych, komunikacji i sztywności zachowania. Najczęściej diagnozę uzyskują dzieci ok. 2 – 5 roku życia, ale spektrum autyzmu może być diagnozowane w każdym wieku, także w dorosłości. Występuje u chłopców 4 razy częściej niż u dziewczynek. W ostatnich latach badacze autyzmu sugerują, że objawy u dziewczynek wyglądają trochę inaczej niż objawy u chłopców. Przez to dziewczynki w spektrum autyzmu mogą nie otrzymywać diagnozy lub otrzymywać ją późno.

Pani Joanna jest oligofrenopedagogiem i psychologiem i podkreśla, że takie niestandardowe zachowania u dziecka zauważają zazwyczaj rodzice, przyjaciele rodziny lub nauczyciele przedszkola. Mając jakiekolwiek wątpliwości w prawidłowości funkcjonowania dziecka, warto skonsultować się ze specjalistami.
W naszym okręgu funkcjonuje Punkt Konsultacyjny w SOSW we Frysztaku, gdzie doświadczeni specjaliści pomagają wstępnie zdiagnozować dziecko, udzielają rodzicom wsparcia oraz niezbędnych informacji "co dalej". Jest to miejsce, które skupia wielu doświadczonych specjalistów w jednym miejscu. Warto dodać, że takie konsultacje prowadzone są bezpłatnie i w szybkim terminie realizacji. Można się tam zgłosić nie tylko podejrzewając autyzm, lecz jeśli cokolwiek niepokoi nas w zachowaniu naszego dziecka.

W Jaśle miejscem, w którym możemy uzyskać pełną diagnozę autyzmu, jest Poradnia dla Osób z Autyzmem Dziecięcym Iris. Osobą, która stawia diagnozę, jest psychiatra, ale w proces diagnozy autyzmu zazwyczaj zaangażowany jest zespół specjalistów: psychiatra, psycholog, logopeda i pedagog specjalny.

Czy znamy przyczyny autyzmu?

W tej chwili wiadomo, że nie ma jednej przyczyny wystąpienia autyzmu. U każdego dziecka może być inny zestaw czynników, który prawdopodobnie przyczynił się do rozwoju tego zaburzenia. Dotyczą one zarówno czynników genetycznych, powikłań okresu płodowego takich jak np.: infekcje w czasie ciąży, niedotlenienie, ale także wcześniactwo, jak i zaburzeń okołoporodowych.
Psycholog podkreśla, że autyzm dziecięcy nie jest zaburzeniem jednolitym. Wśród osób autystycznych są osoby głęboko niepełnosprawne, niemówiące, bardzo słabo funkcjonujące społecznie, ale także lepiej funkcjonujące, posługujące się mową, posiadające pewien stopień umiejętności społecznych, a czasem wyróżniają się ponadprzeciętnym poziomem niektórych sprawności intelektualnych.

Autyzm może mieć związek z chorobami, które przeszły w łonie matki:chodzi m.in. o toksoplazmozę, cytomegalię, herpes wirus. Dawniej częstą przyczyną była różyczka w pierwszym trymestrze ciąży. Nie tylko infekcje mogą być problemem. Autyzm często może mieć związek z przebiegiem i utrzymaniem ciąży. Z amerykańskich badań wynika też, że co czwarty wcześniak urodzony z wagą poniżej półtora kilograma ma zaburzenia ze spektrum autyzmu. W ostatnim dziesięcioleciu naukowcy coraz bardziej zwracają uwagę na to, że na wystąpienie i przebieg zaburzeń ASD mogą mieć również wpływ czynniki środowiskowe. Środki chemiczne, konserwanty, sztuczne barwniki są obecne w całym otoczeniu. Duże znaczenie może mieć także zanieczyszczenie powietrza. Na przykład w Polsce masowo pali się w piecach śmieci, do powietrza dostaje się mnóstwo dioksyn, a to jedne z najbardziej toksycznych substancji. Szkodliwa dla dziecka jest ekspozycja matki zarówno przed ciążą, jak i w jej trakcie
Nie do końca wiadomo, co tak naprawdę powoduje autyzm, jednak za główne czynnik uważa się genetykę (określono dużą liczbę genów odpowiedzialną za autyzm) oraz środowisko. Badania przeprowadzone u autystycznych pacjentów wykazały pewne nieprawidłowości w kilku rejonach mózgu. Oprócz tego inne badania sugerują, że osoby z autyzmem mają zły poziom serotoniny i innych neuroprzekaźników w mózgu. To wszystko może sugerować, że zakłócenia w rozwoju mózgu u płodu na wczesnym etapie rozwoju oraz zaburzenia w genach, mogą wpływać na powstawanie autyzmu.

Niektóre choroby uwarunkowane genetycznie, jak zespół łamliwego chromosomu X czy zespół Retta zwiększają ryzyko autyzmu. W przypadku, gdy rodzice mają już jedno dziecko autystyczne, ryzyko, że drugie również urodzi się z tym zaburzeniem, wynosi blisko 20 proc. - dowodzą tego przełomowe badania naukowców z University of California w Davis. W przypadku, gdy rodzice posiadają dwójkę dzieci z autyzmem, ryzyko, że trzecie również będzie autystyczne, wynosi już aż 32 proc., komentuje autorka pracy Sally Ozonoff.
Szereg przeprowadzonych badań donosi, że lek przeciwdrgawkowy (kwas walproinowy) może zwiększać ryzyko autyzmu u dzieci, które były narażone na jego działanie jeszcze przed przyjściem na świat. Z kolei inne badanie wykazało wyższe ryzyko tego zaburzenia wśród dzieci eksponowanych w życiu płodowym na leki przeciw depresji. Natomiast stosowanie w okresie prenatalnym witamin powiązano z niższym ryzykiem autyzmu.

Czy funkcjonowanie dziecka autystycznego w zwykłej szkole realne?

Na to pytanie nie da się odpowiedzieć jednoznacznie. Wszystko zależy od poziomu funkcjonowania dziecka, jak również danej placówki. Jak wcześniej wspominałam, wśród osób autystycznych, są osoby głęboko niepełnosprawne, niemówiące, bardzo słabo funkcjonujące społecznie, ale także lepiej funkcjonujące, posługujące się mową, posiadające pewien stopień umiejętności społecznych, a czasem wyróżniają się ponadprzeciętnym poziomem niektórych sprawności intelektualnych. Co za tym idzie, każdy przypadek powinien być konsultowany odrębnie ze specjalistą. Niezaprzeczalny faktem jest, że w placówkach takich jak np.SOSW weFrysztaku- dziecko zostaje objęte szeregiem specjalistycznych -zajęć i terapii. Takie miejsce pozwala na stymulowanie wszystkich zaburzonych funkcji. Niejednokrotnie wsparciem zostają objęci również rodzice. Organizowane są zajęcia dodatkowe dla rodziców, różnego rodzaju spotkania, które cieszą się dużym zainteresowaniem. Kadra SoSW we Frysztaku wciąż poszerza zakres swoich umiejętności i wychodzi naprzeciw potrzebom dzieci, jak również ich rodziców. Zwykła szkoła nie jest w stanie tego zapewnić i rodzic boryka się z planowaniem i dopilnowywaniem terminów i rodzajów terapii.

Niektórzy ludzie z autyzmem wiodą życie w ciszy, zamknięci w sobie, inni szaleją, bo rzeczywistość ich przytłacza. Niektórzy z nich nigdy nie nauczą się poprawnie dziękować. Są jednak tacy, którym ten zwrot tak lekko przechodzi przez usta, że sprawiają wrażenie, jakby rozumieli, co im się właśnie wymsknęło. Niektórzy ludzie z autyzmem chętnie się śmieją i dużo gadają, inni są raczej rzeczowi i małomówni. Niektórzy ludzie z autyzmem rozpaczają z powodu przygnębiających myśli, inni zasiedlają słoneczną stronę życia.
Życie w autyzmie jest kiepskim przygotowaniem do życia w świecie bez autyzmu. Uprzejmość zastawiła wiele pułapek, w które można wpaść. Ludzie z autyzmem żadnej nie ominą; są w tym mistrzami. (Axel Brauns, Barwne cienie i nietoperze. Życie w autystycznym świecie)

Redakcja