Jak pomagamy młodzieży z Ukrainy kształtować ich ścieżkę edukacyjną w Polsce?

Dzięki współpracy z ukraińską młodzieżą UNICEF stworzył innowacyjne narzędzie edukacyjne. Jego celem jest pomoc młodym osobom w lepszym zrozumieniu możliwości szkolenia zawodowego w Polsce.
14-letnia Marta zawsze była dobra z arytmetyki. We Lwowie, gdzie dorastała, była najlepsza w klasie matematycznej. Teraz mieszka w Krakowie, dokąd przeniosła się z mamą po wybuchu wojny w Ukrainie.
Siedząc w klasie, której ściany pokryte są twierdzeniami i wzorami, zamiast podekscytowania, czuje podenerwowanie i znudzenie. Choć Marta jest w tym samym wieku, co inni polscy uczniowie ósmej klasy, to uczy się materiału, który już przerabiała rok temu w Ukrainie.
Podobnie jak wielu jej przyjaciół, Marta nie może doczekać się dorosłości. Dla niej oznacza to pójście na uniwersytet, skończenie studiów i zostanie nauczycielką matematyki. Spędzanie roku na powtarzaniu materiału w polskiej szkole, oddala ją od celu. Wyczuwając stres córki, matka Marty zaczęła szukać innych opcji kształcenia.
Zwróciła się do Słonecznej Przestrzeni Wsparcia - ośrodka wspieranego przez UNICEF. Spotkała tam wiele ukraińskich matek, które borykały się z podobnymi problemami ze zrozumieniem polskiego systemu edukacji, próbując zapewnić swoim dzieciom odpowiedni poziom nauczania. Sporo rodziców inwestuje w drogich korepetytorów, wysyła dzieci do szkół w innych krajach europejskich, a nawet z powrotem do Ukrainy. Pracownicy ośrodka byli w stanie zaoferować zajęcia z języka, polecić odpowiednie przewodniki edukacyjne przygotowane przez miasto i wskazać szkoły, które przyjmują uczniów niemówiących po polsku.
Ale jak wybór tych różnych możliwości wpłynąłby na przyszłe szanse Marty i jej ewentualny powrót do Ukrainy? Dziewczyna potrzebowała więcej informacji przed podjęciem decyzji o wyborze szkoły.

Między dwoma systemami
Niektórzy ludzie nie chcą podejmować decyzji. Nie chcą zaczynać niczego nowego, ponieważ w każdej chwili może się pojawić szansa powrotu - mówi Joanna Markielowska, zastępca dyrektora Słonecznej Przestrzeni Wsparcia w Krakowie.
System szkolnictwa polskiego różni się od ukraińskiego. Joanna spotkała wiele nastolatek takich jak Marta, które nie chcą poświęcać dwóch dodatkowych lat w polskiej szkole oraz są narażone na dodatkowy stres ze względu na trudności w porównaniu wyników w nauce zdobywanych w Polsce z systemem panującym w Ukrainie.

- Możliwości dla ukraińskich nastolatków różnią się w zależności od tego, ile mają lat, w jakim mieście się osiedlają, a także, kiedy przyjechali do Polski. Wiele szkół oferuje zajęcia przygotowawcze, aby dać uczniom z Ukrainy szansę na pozostanie w swojej klasie z dedykowanym wsparciem językowym. Jednak dostępność tego rodzaju wsparcia jest różna w różnych miejscach w kraju.
Wielu nastolatków zapisanych do polskich szkół kontynuuje również naukę online w systemie ukraińskim. „Większość z nich nie chce rezygnować z ukraińskiego systemu na wypadek powrotu do domu” - mówi Joanna.
Rozmowy z polskimi nauczycielami, pracownikami administracji oświatowej i doradcami zawodowymi ujawniły, że poruszanie się po systemie edukacji może być bardzo trudne. Główną barierą jest to, że lekcje prowadzone są w języku polskim. Co więcej, opcje edukacyjne nie są przedstawiane w sposób, który odzwierciedlałby obawy uchodźców z Ukrainy, którzy chcą wiedzieć, jak ich wybór wpłynie na ich przyszłość zawodową i akademicką, a także na możliwość powrotu do domu.

Drzewo decyzyjne
A co, gdyby jednak mieli dostęp do doradcy edukacyjnego i zawodowego, który mówiłby ich językiem? Co, jeśli ten doradca pomógłby im zrozumieć opcje dostępne w ich mieście, które będą odpowiednie do ich poziomu wykształcenia i pomogą im w osiągnięciu indywidualnych aspiracji?
Aby wyjść poza „co by było, gdyby”, zespół UNICEF, Common Thread, Lanka.CX i Service Sandbox zapytał nauczycieli, pracowników administracji oświatowej, rodziców i nastolatki, co myślą o doświadczeniach związanych z podejmowaniem decyzji dotyczących edukacji w Polsce. W rezultacie, zespół zaprojektował i stworzył prototyp cyfrowego narzędzia, które umożliwia ukraińskim nastolatkom przejrzenie opcji edukacyjnych w Polsce na podstawie ich konkretnej sytuacji i potrzeb. Prototyp ten jest dostępny w języku ukraińskim i dostarcza informacji potrzebnych do podjęcia w pełni świadomych decyzji. Każda z prezentowanych opcji edukacyjnych przybliża również doświadczenia innych ukraińskich nastolatków. To pomaga poczuć się mniej samotnym w tym procesie decyzyjnym.
Narzędzie to w pierwszej kolejności jest dostosowane do telefonów komórkowych. Biorąc pod uwagę, że ponad 70% ukraińskich nastolatków uczy się korzystając z urządzeń mobilnych, zespół pracujący przy opracowaniu tego rozwiązania upewnił się, że będzie ono łatwo dostępne.

Młodzi w centrum rozwiązań
Polski system edukacji oferuje szeroką gamę możliwości kształcenia dla nastolatków — na poziomie szkoły średniej mają oni trzy opcje skupiające się na różnych umiejętnościach i aspiracjach. Są to studia zawodowe/szkoły branżowe, studia techniczne i ścieżka akademicka. Większość z tych opcji oferuje dodatkowe korzyści: od możliwości podjęcia pracy równolegle do nauki, przez zdobywanie doświadczenia zawodowego w ramach kursów, aż po przygotowanie do wejścia na rynek pracy.

Aplikacja została stworzona i przetestowana wspólnie z ukraińską młodzieżą. Obecnie jest dostępna na portalu informacyjnym Spilno w języku ukraińskim: https://spilnoinpl.org/guides/robota-i-navchannia-v-polshchi
Trwają prace nad dostosowaniem aplikacji do języka polskiego. Instytucje i organizacje zainteresowane korzystaniem z narzędzia pro bono, proszone są o kontakt z UNICEF: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript..

Narzędzie to może być pomocne nie tylko dla ukraińskich nastolatków. Polski system edukacji przechodzi obecnie czas reform. Testy przeprowadzone z polskimi pracownikami oświaty wykazały, że polskim nastolatkom brakuje jasności, co do dostępnych dla nich możliwości edukacyjnych i chętnie skorzystaliby z porad, które pomogłyby im w podjęciu świadomych decyzji dotyczących ich przyszłości. 
To proste rozwiązanie może pomóc nastolatkom, takim jak Marta oraz jej polskim i ukraińskim rówieśnikom w podjęciu świadomych decyzji dotyczących ich edukacji, nawet w obliczu niepewnej przyszłości, z którą wielu z nich się mierzy.